Türkiye ortalaması büyüme: Kızlar 163 cm, erkekler 176 cm

Boyu yılda 4.5 cm’den az uzuyorsa dikkat!

Büyüme ve tiroid hormonu, gelişim üzerinde en çok etki eden hormonlar. Araştırmalara göre, bu hormonların seviyeleri gün içinde artma ve azalmalar gösterebiliyor. Büyüme hormonu, en çok geceleri uykuda salgılanıyor. Bu nedenle çocuğunuzun yeterli ve etkili bir uyku çektiğinden emin olmalısınız.

Prof. Dr. Cengiz Kara

Medical Park Bahçelievler Hastanesi Çocuk Endokrinolojisi Uzmanı Prof. Dr. Cengiz Kara, çocuklarda büyüme-gelişmeyle ilgili önemli bilgiler paylaştı.

Büyüme hormonu, beyin bölgesinde bulunan hipofiz bezinden salgılanır. Uyku, egzersiz, fiziksel stres, ergenlik, açlık ve kan şekerinde düşme büyüme hormonu salgısını uyarır. Başlıca biyolojik etkisi, boy büyümesini artırmaktır. Ayrıca kemik kalınlığını, yumuşak doku (kas) büyümesini, protein üretimini, insülin direncini ve kan şekeri seviyesini de artırır.

Ortalama doğum boyu 50 cm’dir. Bir bebek ilk yıl 25 cm uzayarak doğum boyunun 1.5 katına ulaşır. Sonrasında hızı giderek yavaşlar; ikinci yıl ortalama 12 cm, üçüncü yıl 8 cm ve dördüncü yıl 7 cm olur. Yani dört yaşta ortalama 102 cm boyla doğum boyunun iki katına ulaşırlar. Sonraki yıllarda ergenliğe kadar yıllık büyümeleri ortalama 5-6 cm artarak devam eder. Böylece 12 yaşta erkekler ortalama 150 cm, kızlarsa 153 cm’le doğum boyunun üç katına ulaşır.

Olcay Neyzi ve arkadaşlarının 2008 yılı araştırması verilerine göre, ülkemizdeki nihai erişkin boy uzunluğu kızlarda ortalama 163 cm, erkeklerde 176 cm’dir. Büyüme hızı yıllık 1 cm’nin altına düşmüşse, büyüme tamamlanmak üzeredir. Ergenlik döneminin sonunda erişkin boyun yüzde 99’u tamamlanır. Kızlar yaklaşık 16 yaşında, erkeklerse 18 yaşında erişkin boylarına ulaşır.

Erkekler 13 cm daha fazla uzuyor

Kızlarla erkeklerin büyümesi ergenlik döneminde farklılaşır. Bu farklılık erişkin boy ortalamalarının da farklı olmasını sağlar. Kızların ergenlik büyümesi erkeklere göre iki yıl önce başlar ve sonlanır. Kızların iki yıl daha az uzaması, 8-10 cm fark yaratır. Ergenlikte erkekler toplam 25-30 cm uzarken, kızlar 20-25 cm boy atarlar, bu da 3-5 cm civarında farka yol açar. Böylece erkeklerin ortalama erişkin boyu, kızlarınkinden yaklaşık 13 cm hale gelir.

Gerilik, bir zaman dilimindeki büyüme hızının yaşıtlara göre geri olmasıdır. Örneğin, 6 yaşla ergenlik arasındaki bir çocuğun yıllık büyümesi 4.5 cm’den azsa ‘büyüme geriliği’ vardır. Büyüme hızını değerlendirirken büyüme eğrilerinden yararlanılır. Hayatın ilk iki yılında büyüme eğrisinde aşağı veya yukarı fizyolojik sapmalar gözlenebilir.

Erken ergenlik kısa boy sebebi

Ergenlik öncesinde yıllık 5-6 cm uzayan çocuğun ergenlikle beraber büyümesi yeniden hızlanır. Artan cinsiyet hormonları, özellikle östrojen hormonu kemiklerin olgunlaşmasını ve dolayısıyla plakların kapanmasını hızlandırır. Ergenlik bir yandan büyümenin hızlandığı, diğer yandan ise tamamlandığı bir dönemdir. Erken ergenlik çocuğun yaşıtlarına göre daha hızlı büyümesine yol açtığı için başlangıçta uzun boya neden olur. Ancak büyüme plakları daha erken kapandığı ve büyüme erken sonlandığı için nihai boy kısa kalır.

Ergenlik gecikmesi olan bazı çocukların kalıcı sorunları vardır, yani ergenlik ya hiç başlamaz ya da başlasa bile tamamlanmaz. Bu çocukların cinsiyet hormonları eksik olduğu için büyüme plaklarının kapanması gecikir ve bu nedenle boy uzaması devam eder. Bu dönemde daha çok kol ve bacak boyu uzadığı için vücudun oranı bozulur. Bacak boyu gövdeye göre orantısız uzun hale gelir, yine kulaç mesafesi boydan daha uzundur.

Ağır olgularda cücelik meydana gelir

Bu hormon eksikliğinin en önemli ve çoğu zaman tek belirtisi,gelişme geriliği ve boy kısalığıdır. Ağır olgularda cücelik meydana gelir. Vücut yapısı orantılı küçüktür. Doğuştan eksikliğinde büyüme bebeklikten itibaren bozulabilir. Yaş büyüse de vücut küçük, yüz bebeksi kalır; alın belirgin, yüz kemikleri, burun ve çene küçüktür. Dişler geç çıkabilir. Eller-ayaklar küçüktür. Kemik gelişmesi geri kalır ve ergenlik gecikir. Zeka genellikle normaldir.

Hormon enjeksiyonları

Bu ilaçlar, enjeksiyon formunda hazır bulunur. Her gece yatmadan önce cilt altına uygun dozlarda uygulanır. Bunun için ailelere özel eğitim verilir. Tedavi büyüme plakları kapanana dek sürdürülür. Ancak, çocuğun tedavi altındaki büyümesi ve İGF-1 hormon düzeyi yakından takip edilmeli.