- Lüks bir banyo için en iyi duş yağını keşfedin! - 2 Nisan 2024
- Yabani Gül İçerikli Onarıcı Şampuan ve Saç Bakım Kremi - 2 Nisan 2024
- Sıvı altın da denen siyah arı balı özü MFM Age Stop Serum’da - 2 Nisan 2024
MS hastaları hareketsizlikten kaçınmalı
Covid-19 pandemisi, son yıllarda gerek dünyada gerekse ülkemizde giderek yaygınlaşan MS hastalarını da olumsuz etkiliyor. Acıbadem Maslak Hastanesi Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Ayşe Sağduyu Kocaman; dünyada yaklaşık 3 milyon, ülkemizde ise 50 bin MS hastası olduğunu belirtti.
Prof. Dr. Ayşe Sağduyu Kocaman
MS, genetik yatkınlık zemininde çevresel faktörlerin etkisiyle ortaya çıkan, etkisini merkezi sinir sisteminde gösteren; bağışıklık sisteminde düzensizliğin neden olduğu kronik bir hastalıktır. Covid-19 pandemisi, ilk klinik bulgularını yaşayan MS hastalarının tanısında gecikmelere neden oluyor. Ayrıca MS hastalarının pandemi süresince MS ilaçlarına ara vermeleri gerektiği gibi toplumda doğru sanılan birçok yanlış düşünce, tedavide aksamalara yol açabiliyor” dedi.
Prof. Kocaman, 30 Mayıs Dünya MS Günü kapsamında, MS hastalığı hakkında doğru bilinen 10 yanlışı anlattı, önemli uyarılar ve önerilerde bulundu.
MS hastalarının Covid-19’a yakalanma riski çok yüksektir… YANLIŞ!
DOĞRUSU: MS’in bağışıklık sisteminin yetersiz çalışması sonucu ortaya çıkan bir hastalık olduğu ve bu nedenle MS hastalarının Covid-19’a yakalanma riskinin çok yüksek olduğu düşüncesi doğru değil. Aksine MS bağışıklık sisteminin fazla ve düzensiz çalışması sonucu ortaya çıkar. Normal işlevi vücudumuzu dışarıdan gelen zararlılara karşı korumak olan bağışıklık sistemi değişik nedenlerle merkezi sinir sistemi olarak tanımlanan beyin ve omurilikteki ‘akson’ dediğimiz sinir liflerine ve onları çevreleyen ‘miyelin’ adı verilen kılıfa zarar verir.
Akson ve miyelindeki hasar sonucunda sinir iletimi yavaşlar, zaman zaman tümüyle durabilir. Böylelikle sinirlerin ilettiği uyarılar, bu uyarıların etkinliğe dönüşeceği dokularda algılanamaz ve nörolojik işlev bozukluklarına yol açar. Bu nedenle de MS’i tedavi etmek için öncelikle bağışıklık sistemini düzenleyici tedaviler veririz. Eğer bu tedavilerden istediğimiz yanıtı alamazsak bağışıklık sistemini baskılayıcı tedavilere geçebiliriz. MS’li bireylerin Covid-19’a yakalanma riski maske, hijyen ve mesafe kurallarına dikkat ettikleri sürece toplumdan farklı değildir. Yalnızca atak nedeniyle yüksek doz kortizon aldıkları günlerde ve bağışıklık sistemini baskılayan tedavi alanlarda bu kurallara çok daha dikkat edilmesi gerekir.
MS’li bireylerin Covid-19 aşısı olmaları sakıncalıdır… YANLIŞ!
DOĞRUSU: Tüm MS hastalarına Covid aşısını öneriyoruz. MS’de canlı virüs aşısının yapılması atakları tetikleyebilir. Ancak ülkemizdeki Covid aşıları canlı virüs aşısı değildir. Bu nedenle hangi aşıya erişirlerse mutlaka aşı olmaları gerekir. Covid aşılarının MS’li bireyler üzerinde henüz bildirilmiş olumsuz bir etkisi bulunmamaktadır. Ancak aşının etkili olabilmesi için uygulama zamanı önemlidir; bağışıklık sistemini baskılayan tedavileri alan bireylerde aşı uygun zamanda yapılmazsa etkili olmayabilir. Bu nedenle hastalarımızın uygun zamanlama ile aşı yapılması konusunda doktorlarına danışmalarında yarar vardır.
MS hastaları pandemi süresince MS ilaçlarına ara vermelidir… YANLIŞ!
DOĞRUSU: MS tedavisinin özellikle hastalığın erken dönemlerinde aralıksız sürdürülmesi ilerdeki yıllarda oluşabilecek özürlülüğü engellemesi açısından çok önemlidir. Pandemi süresince tedavilerinin aksatmadan sürdürülebilmesi için ilaç raporları uzatılmış ve hastalarımız ilaçlarını sorunsuz almışlardır. Yalnızca hastanede damar yolundan uygulanan, bağışıklık sistemini baskılayan bazı tedavilerin uygulama aralıkları açılarak hastaların pandemiden olumsuz etkilenmemesine çalışılmıştır. MS ilaçlarını düzenli kullanan hastalarımızın Covid-19’a yakalansalar da obezite, diyabet, hipertansiyon ve benzeri başka kronik hastalıkları olmadığı sürece hastalıklarına ya da ilaçlarına bağlı özel bir sorun yaşamadıklarını gözlemledik.
MS’in tanısını erken dönemde koymak mümkün değildir… YANLIŞ
DOĞRUSU: MS, kişiden kişiye değişken belirti ve bulgularla başlayabilir. Bu belirtiler, hastalığın başlangıç dönemlerinde genellikle kendiliğinden de düzelebilmektedir. Oysa erken tanı ve uygun tedavi ile merkezi sinir sistemine olan saldırıyı engellemek; sinir hücrelerinin ve iletim uzantılarını korumak mümkündür.
MS’in klasik belirtileri arasında; görme azalması, görme kaybı, çift görme, dengesizlik, kol veya bacakta ya da her iki bacakta güçsüzlük, uyuşukluk ve gövdede hissedilen duyu değişikliği vardırç Bu belirtilerden herhangi birini yaşayan bireylerin mümkün olan en kısa zamanda bir nöroloji uzmanına başvurmasıyla tanı süreci başlar.
MS konusunda deneyimli bir nörolog, ayrıntılı öykü ve muayene ile klinik olarak MS’nin ön tanısını koyabilir. Tanıyı kesinleştirmede diğer önemli kural ise MS ile karışabilecek diğer hastalıkların dışlanmasıdır. Bu nedenle beyin ve omuriliğin Manyetik Rezonans (MR) görüntüleme ile değerlendirilmesi çok önemlidir. Kimi olgularda kesin tanı için beyin omurilik sıvısının (BOS) incelenmesi, elektrofizyolojik testler ve kan testleri de gerekebilir.
MS’in tedavisi yok… YANLIŞ!
MS günümüzde tedavi edilebilir hastalık haline gelmiştir. Ancak tedavinin de uzun soluklu olacağını akılda tutmak gerekir. MS tedavisinde amaç; kontrol altına alınması, atakların önlenmesi ve özürlülüğün engellenmesidir. İlk atağı ile başvuran hastanın tanısını koyup, atağını kortizon tedavisi ile geçirdikten sonra atak önleyici tedavi verme şansımız var.
MS’in seyrini değiştiren tedaviler esas olarak ataklı seyirli MS hastalarında ve hastalığın erken evrelerinde en yüksek etkiye sahiptir. Bu nedenle hastaların tedaviye uyumları çok önemlidir. Her hasta için, hasta özelinde karar verilerek uzun dönem kullanılması gereken tedaviye başlanmaktadır. Tanı konduktan sonraki ilk 10 yıl çok önemli, genellikle hastalığın nasıl seyredeceği bu dönemde belli oluyor. Elbette çevresel faktörlere bağlı olarak ikinci, hatta üçüncü 10 yılda da hastalığın seyrinde değişiklik olasılığı var. Ancak yakın hekim izlemi ile hastalık aktivitesini değerlendirerek gereğinde ilaç değişikliklerine de gidebiliyoruz.
MS’li kadınların hamile kalması sakıncalı… YANLIŞ!
DOĞRUSU: Kadınlarda erkeklere oranla yaklaşık 2.5 kat daha fazla görülmektedi. Özellikle 20-40 yaş arası genç erişkinlik döneminde yani doğurganlık çağında ortaya çıkar. MS gebe kalmaya, doğurmaya kesinlikle engel değildir. Hastalık aktivitesini kontrol altına alan uygun tedavilerle, uygun zamanlama yaparak hastalarımız elbette doğurabilir ve emzirebilir. Son yıllarda tedavi seçeneklerimizin artması hastalarımızı olduğu kadar biz hekimleri de çok rahatlattı. Gebelik öncesi uygun tedavi planlanarak; bağışıklığı düzenleyici tedavilere ara verip, emzirme süreci de geçtikten sonra aynı ya da başka tedavilerle devam etmek mümkün. Önemli olan hastalarımızın hastalık aktiviteleri yatıştıktan sonra gebelik planlamalarını hekimleriyle birlikte yapmaları!
MS hastaları güneşe çıkmamalı… YANLIŞ
DOĞRUSU: Çalışmalar, hastalığın oluşum sürecinde genetik özelliklerin yanı sıra D vitamini eksikliğinin de önemini ortaya koymuştur. Güneş MS hastalarını olumsuz etkilemez. Yaz aylarında, öğle saatlerinde kol ve bacaklara güneş kremi sürmeden 20-30 dakikalık güneş ışığı almak gerekmektedir. Ailesinde cilt kanseri olanlar elbette bu konuda daha dikkatli olmalılar. MS’li bireyler sıcak ortamlarda sinir iletimi yavaşladığı için kendilerini daha yorgun hissedebilir. Ancak bu gelip geçici bir durumdur ve hastalık seyri üzerinde olumsuz bir etkisi yoktur.
MS hastaları egzersizden kaçınmalı, çok yorulmamalı… YANLIŞ!
DOĞRUSU: MS’li bireyler kendini herkesten daha yorgun hissedebilirler. Ancak bu yorgunlukla başa çıkmanın tek yolu mümkün olduğunca egzersiz yapmak ve hareketli olmaktır. Hareketsizlik MS’li bireyleri herkeste olduğundan daha çok etkiler. Özellikle yürüme güçlüğü olan hastalarımıza hareketsiz kalmamalarını, düzenli yürüyüş ve egzersiz yapmalarını öneriyoruz. Hareketsiz kalan hastalarımızda önceden var olan özürlülük bulgularında artış kaçınılmazdır. MS’li bireylerin özürlülüğü engellemek için hekimlerinin önerdiği ilaçları kullanmaları gerekmektedir. Bunu yanı sıra düzenli egzersiz yapmaları, sağlıklı beslenmeleri, kilo almamaları ve sigara içmemeleri oldukça önemlidir.
MS’li her hasta bir gün tekerlekli sandalyeye bağımlı hale gelir… YANLIŞ!
DOĞRUSU: MS, hastaların yüzde 85’inde ataklar ve düzelmelerle seyreder. Yüzde 15 olguda ise hastalığın atak olmaksızın; giderek artan yürüme ve denge bozukluğu ile kendini gösteren birincil ilerleyici formunu görürüz. Son yıllarda MS tanı ve tedavisinde gerçekten çok hızlı gelişmeler yaşandı. Yakınması ilk ortaya çıktığında doktora başvuran hastalara hastalığın en başında tanı koyabiliyoruz. Ataklı seyirli MS hastalarında miyelin yıkımı ve akson hasarına neden olan inflamasyonu erken dönemde kontrol altına alabiliyoruz. Böylelikle eskiye oranla özürlülük oranlarında ciddi azalma oldu. Artık polikliniklerimizde tekerlekli sandalyeye bağımlı hastamız gerçekten çok az. Tedavi süreci iyi yönetilen hastalarda özürlülüğün engellenebildiğini görüyoruz.
Klinik ya da radyolojik aktivitenin sürdüğü ilerleyici faza geçmiş hastalarda yeni tedavi seçenekleri için bir şans varken; başlangıçtan itibaren ilerleyici seyri olan, klinik ya da radyolojik aktivitenin bulunmadığı hastalarda istediğimiz noktada değiliz.
MS tedavisi ömür boyu sürer, tedaviyi kesmek mümkün değildir… YANLIŞ!
DOĞRUSU: MS, hastaların yüzde 85’inde 20-40 yaş arası genç erişkinlik döneminde ortaya çıkar. Bu yaşlar bağışıklık yanıtlarının en yüksek olduğu yaşlardır. Kişiler yaşlandıkça hastalığın aktivitesi yavaşlar, hatta kaybolabilir. Genellikle 50-55 yaşından sonra uzun süredir hastalık aktivitesi belirtisi göstermeyen hastaları tedaviyi kesip izliyoruz. Bazen hastalık tekrar aktifleşebiliyor, o zaman tekrar ilaca başlamak gerekebiliyor. Bir grup hastada da hastalık aktivitesi tamamen kaybolup ikincil ilerleyici süreç başlayabiliyor. Bu hastalarda da ilaç değişimine gitmemiz gerekiyor.
