Endüstriyel ürünlerin aşırı tüketimi erken ergenlik nedeni

BBunErken ergenlik teşhisi için hormonlara bakılıyor

Genetik faktörlerin yanı sıra yaşam ve beslenme tarzı, hava kirliliği nedeniyle erken ergenlik, giderek artıyor. Bu nedenle erken ergenlik sürecinin doğru atlatılması için ailelerin çocuklarını yakından takip etmeleri gerekiyor.

Prof. Dr. Selim Kurtoğlu

Memorial Kayseri Hastanesi Çocuk Endokrinoloji Bölümü’nden Prof. Dr. Selim Kurtoğlu, erken ergenlikle ilgili bilgiler verdi.

Çocuklarda normal ergenlik nasıl başlar?

Mini ergenlik; erkeklerde 6-12 ay, kızlarda ise 1-2 yaşına kadar devam etmektedir. Ergenliği başlatan hormonlar uyku dönemine girmektedir. Daha sonra yaş ilerledikçe kızlarda 10, erkeklerde 12’den itibaren ergenlik dönemi başlamaktadır. 2-3 yıl içinde bu süreç tamamlanmaktadır.

Kızlarda ergenlik döneminin başında, büyüme hızlanıyor (yılda 6 santimetreyi aşan) memeler büyüyor. Koltuk altı ile genital bölgede kıllanma ve sivilceler çıkmakta, koltuk altında erişkin ter kokusu hissedilmektedir.

Erkek çocuklarında testis boyutunun dikey 2.5 santimetreyi ulaşması ve testis hacminin 4 ml’yi geçmesi ergenlik göstergesidir. Bununla birlikte koltuk altında ve genital bölge kıllanma ergenliğin önemli bir belirtisidir.

Bazı besinler ergenliği tetikliyor

Sekonder cinsiyet özelliklerinin kızlarda 8, erkeklerde 9 yaşından önce ortaya çıkması ise erken ergenliktir. Kıllanmaya bağlı ortaya çıkan erken ergenlik, koltuk altı ve genital bölgede kendini belli etmektedir. Yine kızlarda tek başına meme büyümesi de bir göstergedir.

Erken ergenlik, hipotalamus-hipofiz-gonad hormon aksının aktivasyonu sonucu ortaya çıkmış ise  ‘santral ergen ergenlik’ olarak tanı konulur. Erkek çocuklarında santral erken ergenliğin başlamasında etkili olduğu düşünülen kistler, tümörler, apse, travma, radyasyon, edinilmiş evlat, radyoterapi göz önünde bulundurulurken, kız çocuklarında genellikle sebep ortaya konulamaz. Ancak ergenliği düzenleyen bazı genlerde mutasyon belirlenebilir.

Endokrin bozucular erken ergenlik nedeni

Bazı endokrin bozucular, östrojen hormonu gibi etki gösterdiği için erken ergenliğe yol açmaktadır. İçerisinde soya lesitini adı verilen katkı maddesinin bulunduğu çikolatalar bunların başındadır. Ayrıca bisküvi, sucuk, salam, sosis, mayonez, ketçap, cips gibi endüstriyel ürünlerin aşırı tüketiminin erken ergenliğe neden olduğu belirtilmektedir.

Ayrıca lavantanın direkt kullanımı ya da lavanta içerikli duş jeli, şampuan ya da kozmetik ürünler, yine çay ağacının kullanıldığı kozmetikler, rezene çayı, içinde ZEA adı verilen mantar toksini oluştuğu için mısır konservesi de erken ergenliğe neden olabilmektedir. Özellikle oyun hamurları ile çok oynanmasının ve yüzeyinde endokrin bozucu olduğu bilinen ‘fitalat’ maddesi bulunan plastik kaplar içinde içeceklerin uzun süre güneş altında bekledikten sonra tüketilmesinin erken ergenliği tetiklediği düşünülmektedir.

Erken ergenlik teşhisi konulabilmesi için fiziki muayenenin yanı sıra FSH, LH, erkeklerde testosteron, kızlarda estradiol hormonlarının vücuttaki seviyesi ölçülmektedir. Sol el bileği grafisi çekilerek kemik yaşında erken ilerleme olup olmadığı değerlendiriliyor. Kızlarda karın ultrasonografisi ile rahim ve yumurtalıklarda büyüme olup olmadığına bakılmaktadır. Kızlarda erken yaşta gözlenen vakalarda ve erkek çocukların tamamında kranial MR ile hipofiz bezi ve diğer bölgeler değerlendirilmektedir.

Uygun tedavi planlaması ile duraklatılıyor

Erken ergenliğe giren çocuklara aylık iğneler ile süreç duraklatılabilir ve 3 aylık periyotlarla kontrol edilir. Genel olarak tedavi 11 yaşta sonlandırılmaktadır. Ancak hipotalamus ve hipofiz kaynaklı olmayan erken ergenlik gelişmeleri varsa ‘periferik puberte prekoks’ tanısı konulmaktadır. Çünkü kız çocuklarında en çok sık rastlanan over kistlerinin hormon salgılaması, süreci başlatabilmektedir.

Vücutta sütlü kahve lekeleri bulunan ‘Mc Cune Albright  Sendromunu’nda da over kistleri  sık  gözlenmektedir. Erken yaşlarda vajinal kanamaya ve meme büyümesine  yol açabilmektedir. Ayrıca kızlarda östrojen salgılayan tümörler de aynı tabloyu gösterebilmektedir.

Erkek çocuklarında ise androjen hormonu salgılayan testis ile adrenal tümörler erken ergenlik sebebidir. Vücudun bazı durumlarda artırdığı kortizol hormonunun oluşumu için gereken beş enzimden herhangi birinin gerektiği gibi çalışamadığı durumlar da erken ergenlik nedenidir. Bazı tümörler ise testisi uyaran hormon salgılayarak erken ergenlik tablosuna yol açmaktadır. Her iki cinste de hipotiroidi erken ergenliği beraberinde getirebilmektedir.

Erken ergenlikten ayrılması gereken 4 sorun

Bazı endokrin gelişmeleri erken ergenlik tablosu dışında incelenmelidir.

  • Kızlarda erken meme büyümesi, ‘prematür telarş’ adını almaktadır. Yenidoğan döneminde meme büyümesi normaldir. Ancak geçici uyarılarla meme büyümesi veya östrojenik etkenlere bağlı olabilmektedir. Ancak yapılan bir çalışmada olguların 3’te 1’inin erken ergenliğe doğru evirildiği belirlendiği için olguların belirli aralıklarla izlenmesi önerilmektedir.
  • Erkek çocuklarında meme büyümesine prepubertal jinekomasti denilmektedir. Obez çocuklarda yağ dokusunun meme çevresinde birikmesi meme büyümesi değildir. Bu yüzden tedavi nedene bağlı olarak yapılmalıdır.
  • Bazı çocuklarda bir grup hastalığa bağlı olarak sivilce, saçlarda yağlanma ve erişkin ter kokusu belirlenebilmektedir. Erken kıllanma oluşan çocuklarda konjenital adrenal hiperplazi ve tümörler düşünülmelidir. Gereken testler yapılarak tedavi süreci başlamalıdır.
  • Kızlarda erken yaşta adet görme olarak bilinen prematür menarş 9,5 yaşından önce vajinal kanamanın göstergesidir. Buna over kistleri, tümörler, yabancı cisimler ve idrar yolu enfeksiyonları yol açmaktadır. Sebebe dayalı tedavi planlaması yapılması önemlidir.

 




Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir